Mustafa Mərdanov
|
Mustafa Mərdanov
|
|
|
|||
|
Mükafatlar
|
|
|
|
|
|
Vəfat yeri: Bakı, Azərbaycan |
|
|
Kinoda: Aktyor |
Həyatı
|
Mustafa Həşim (Haşım) oğlu Mərdanov 28 fevral 1894-cü ildə Mərənddə anadan olub. O, hələ uşaqkən ailələri Tiflisə köçmüş və 1924-cü ilə qədər burada yaşamışlar. Atası Həşim kişi oğlunu ali təhsilli ziyalı kimi görmək istəyirdi. Bu arzu ilə də onu Tiflis gimnaziyasına təhsil almağa göndərir, amma Mustafa teatra daha böyük maraq göstərir. 1917-ci ildə gimnaziyanı bitirən Mustafa Mərdanov Rostova gedərək oradakı Tibb Universitetinə daxil olur, eyni zamanda da dram studiyasında çalışır, lakin Rostov mühitinə alışa bilməyərək 1918-ci ildə yenidən Tiflisə qayıdır. 1921–1922-ci illərdə Tiflis Azərbaycan Dövlət Teatrının direktoru vəzifəsində çalışır. Ali təhsil almaq arzusu ilə Moskvaya gedən gənc aktyor orada Dövlət Teatr Sənəti İnstitutuna daxil olur, məşhur sənətkarlardan bu peşənin incəliklərini öyrənir. 1924-cü ildə Moskva Dövlət Teatr Sənəti İnstitutunu bitirərək Bakıya gəlir, ömrünün sonunadək Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında çalışır.
Mustafa Mərdanov teatrda işlədiyi vaxtlar tez-tez filmlərdə də çəkilməyə dəvət alırdı. Muzdur Qulu (Bismillah (1925) onun kinoda ilk rolu idi. Bu film Abbas Mirzə Şərifzadənin ilk rejissor işi idi. Səssiz kino nümunələrindən olan bu film 1925-ci ildə Bakı ekranlarına çıxarılmış və orada Mustafa Mərdanov da maraqlı rol ifa etmişdi. Bir il sonra isə ekranlarda Aleksandr Litvinovun "Müxtəlif sahillərdə" ("Əlbəyaxa") filmi göstərildi. Aktyor bu filmdə Abbas rolunda çəkilib. Filmdə onun qəhrəmanı yerli mütəxəssisdir. Amerikadan dəvət olunmuş mütəxəssislərlə Abbasın tərəfdarları arasında baş verən münaqişə filmin əsasını təşkil edir. Mustafa Mərdanovun kinoda ikinci böyük rolu isə "Hacı Qara" filmindəki Kərəməli oldu.
Sonralar onu daha tez-tez filmlərə dəvət edirdilər. 1929-cu ildə çəkilən "Sevil" filmində aktyor Atakişinin rolunu ifa etdi. 1932-ci ildə kinorejissor Nikolay Şengelaya "Azərfilm"də çəkdiyi "26 komissar" filmində Mustafa Mərdanova menşevik rolunu vermişdi. Bu rol kiçik də olsa öz hərəkətləri, jestləri ilə yadda qalır.
Ümumiyyətlə, 20-ci illərin sonu, 30-cu illərin əvvəllərində yaranmış əksər filmlərdə bu aktyora rollar verilirdi və o da səssiz kinonun imkanları daxilində öz personajlarına həyat verirdi. Digər menşevik rolunu isə o, "Bakılılar" filmində yaratmışdı. Amma qardaşı, məşhur kinorejissor Səməd Mərdanovun "Kəndlilər" filmi aktyorun yaradıcılığında yeni bir hadisə idi. Belə ki, o, filmdə iki rol yaradırdı. Bir-birinə zidd olan kəndli Təhməz və menşevik rolları aktyor sənəti baxımından olduqca təqdirəlayiqdir.
Mustafa Mərdanov, demək olar ki, hər il filmə çəkilirdi. "Kəndlilər"dən sonra 1940-cı ildə "Yeni horizont" (trest müdiri), 1941-ci ildə "Səbuhi" (akademiya rəisi) filmlərində çəkilib. Bu rolları kiçik olsa belə tamaşaçı diqqətindən yayınmır.
Müharibə Azərbaycan kinematoqrafının inkişafına öz təsirini göstərsə də, bu illərdə də filmlər yaranmışdır. Çox təəəsüf ki, Mustafa Mərdanov bu illərdə çəkilən filmlərə dəvət olunmamışdır. O, yenidən 1955-ci ildə "Görüş" filmində çəkildi. Burada adi kolxozçu rolunu ifa edən aktyor, bir il sonra "Qara daşlar"da Dəmirov kimi çox ciddi rolda görsəndi.
Onun ən uğurlu rollarında biri "O olmasın, bu olsun" filmindəki "intelligent" Həsən bəy oldu. Bu obraz Mustafa Mərdanovun yeni aktyorluq keyfiyyətlərini üzə çıxardı. O, filmdəki çox güclü aktyor ansamblı içərisində öz məxsusi ifa tərzi ilə seçilə bildi. Xüsusilə, qonaqlıq səhnəsində Məşədi İbadla dialoqu tamaşaçıda xoş əhvali-ruhiyyə doğurur. "Əhməd haradadır?" filmində Məhəmməd kişi rolu aktyorun yaradıcılığında xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu, aktyorun ömrünün yetkin çağında yaratdığı son rollardan biri idi. Bundan sonra o, 1968-ci ildə "Qanun naminə" filminə çəkilmişdir. Murtuzov rolu ilə aktyor ömrünün son akkordlarını vurdu. Müstəntiq Murtuzov əslində yaramaz, öz peşəsinə xəyanət edən, min bir fırıldaqdan çıxan insandır. O, hər vəch ilə Mehmandan qisas almağa çalışır. Çünki bu rüşvətxor müstəntiqin əməllərinə Mehmanın gəlişi ilə son qoyulmuşdu. Mustafa Mərdanov bu rolu çox təbii yaradır, o, mənfi tip olsa da, tamaşaçının yadında qalır.
Mustafa Mərdanovun "50 il Azərbaycan səhnəsində xatirələrim" kitabı 1959-cu ildə çap edilmişdir. Ölümündən sonra – 1973-cü ildə "Mənim müasirlərim" xatirə kitabı nəşr edilib oxuculara çatdırılmışdır.
Mustafa Mərdanov bir neçə il Teatr Xadimləri İttifaqına rəhbərlik etmişdir.
Mustafa Mərdanov 12 dekabr 1968-ci ildə Bakıda vəfat etmişdir.
Azərbaycan SSR əməkdar artisti (1935) və Azərbaycan SSR xalq artisti (1943) fəxri adlarına layiq görülmüş, orden və medallarla təltif edilmişdir.
|
Onlayn filmləri
Aktyor (9 film)
 |
Bismillah (1925) (titrlərdə yoxdur)
Qulu (baş rol) |
 |
Yeni horizont (1940) (M. Mərdanov kimi)
trest müdiri |
 |
Fətəli xan (1947) (M. Mərdanov kimi)
Şirin kişi |
 |
Görüş (1955) (M. Mərdanov kimi)
Əsgər |
 |
Qara daşlar (1956) (M. Mərdanov kimi)
Dəmirov |
 |
O olmasın, bu olsun (1956) (M. Mərdanov kimi)
Həsən bəy |
 |
Səhər (1960) (M. Mərdanov kimi)
Əhməd kişi |
 |
Məmməd kişi |
 |
Murtuzov |
Şəkillər
Həyat şəkilləri
 |
 |
 |
 |
 |
Kadrlar
|
Qulu (baş rol)
|
||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
Məlumatlar
|
Rejissor Səməd Mərdanovun qardaşıdır.
|
Sitatlar
|
Qulu (baş rol)
Qulu: İki ildir ki, evliyik, amma uşaq yoxdur... Kömək et, molla əmi!
Qulu: Mənim oğlum olacaq. Molla dua eləməyə söz verdi.
Qulu: Molla deyir ki, ağalara qarşı qiyam etmək böyük günahdır. Quranda belə yazılıb.
Qulu: Molla əmi, o düzdür ki, kasıblar ağalarına qarşı üsyan etməməlidirlər. Axı sən demişdin ki, bunu Quran da böyük günah sayır?!
Qulu: Qaç, Cəfər, bəy sənin gəlişindən xəbər tutub.
Qulu: Sən toy gecəsində ərindən qaçırsan?! Evimizi rüsvay elədin! (Zeynəbə deyir)
Qulu: Bu sizin üçündür, molla əmi! Sizin dualarınız və xeyirxah əməlləriniz üçün. Arvadım artıq hamilədir.
Qulu: Sən məni aldatdın. Sən mənə oğlumun başını çərtməyi buyurdun. Sən onu şikəst etdin. O, sənə görə öldü.
Qulu: Mənim körpəmi də o məhv etdi. O... Mən isə onu müqəddəs hesab edirdim. Bəs hanı Allah, haradadır həqiqət? Sizi lənətə gələsiniz, ruhanilər. Biz kasıbları aldatdınız.
|
Saytlar
|
Mustafa Mərdanov (https://az.wikipedia.org/)
|
|
Mustafa Mərdanov (http://anl.az)
|